İZMİR- Meles deresi (çayı) nerededir ?

Telif hakları vardır. Telif hakları (COPYRIGHT) dosyasını okuyunuz 

Batılılar, bizlerin " Yeşildere " olarak bildiği dereyi hep, yanlış bir şekilde  " Meles deresi " olarak adlandırmışlardır. (1,2,3)
Hatta, Bornova da , Homeros mağaraları olduğu söylenen yerde (günümüz Homeros vadisi - Bornova)  bulunan derenin de orada yaşayanlar tarafından Meles çayı olarak bilindiğini yazan gezginler de olmuştur. Bu konuda bir gezgin, Bornovada olan ve Meles deresi olarak tanımlanan bu derenin gerçek isminin " Achelaus " olduğunu söylemektedir (5). Yine bir başka gezgin de gerçek meles deresinin farkına varmıştır (4).Halbuki, antik kaynaklara bakmış olsalardı, hata yaptıklarını göreceklerdi. Gelen gezginlerin bir kısmı, gerçek Meles deresinin, Halkapınar gölünden dopğan dere olduğunun farkına varmışlardır.
Milattan sonra 2. yüz yıldan itibaren, yazılı antik dönem kaynaklarında Meles deresi (ya da çayı), bu dere ve bu dereyi besleyen göl ve gölün dibinden kaynayan ve yer yüzüne çıkan berrak sudan söz edilmektedir. Söz edilen göl, günümüze ulaşmayan Halkapınar gölüdür. Bu kaynaklar, gölden çıkan derenin kısa bir yol gittikten sonra denize ulaştığını, sakin bir akış gösterdiğini, derenin suyunun yaz ve kış devamlı aktığını, yazın sıcak dönemlerde bile suyunun azalmadığını, derde balıkların olduğunu yazmaktadırlar. Batılıların Meles deresi olarak tanımladığı "Yeşildere"  çayı ise hiç böyle özelliklere sahip değildir.
1- Yeşilderenin kaynakları günümüz Menderes civarındadır. Denize varabilmek için çok uzun bir yol kat eder.
2- Yeşildere, yağmurun bol olduğu dönemlerde çok fazla su akıtır. Yaz ve kurak dönemlerde, suyu iyice azalır bazı yıllar da kurumaya yüz tutar.

Peki gerçek " Meles deresi " nerededir....Antik dönem yazılı kaynakları aslında dereyi çok iyi tanımlamış. Bu dere yani gerçek "Meles deresi " günümüzde kendisini besleyecek olan Halkapınar gölü olmadığı için  sadece atık su taşıyan " Halkapınar deresidir ".....Bu özellikleri,  aşağıda bulunan 1834 tarihli haritada görebilirsiniz.
1- Haritada " mavi " renk ile gösterilen, batılıların " Meles deresi  olarak "hatalı bir şekilde tanımladıkları deredir. Bu dere "Yeşildere çayı " dır.
2- Mavi renk ile gösterilen dere, antik dönem kaynaklarında belirtilmiş özelliklere sahip ve gölden doğan deredir. Gerçek " meles" deresi budur. Bu dere, bizler tarafından " Halkapınar deresi olarak bilinmektedir.
.

Buradan çıkan sonuç, günümüz " Yeşildere " çayının meles olmadığı, gerçek "Meles deresi" nin bizim bildiğimiz Halkapınar deresi olduğudur..
Bir başka önemli  sonuç, Homeros mağaraları bu Meles deresinin yani Halkapınar deresinin yakınında olduğuna göre, Homeros mağaralarının bu dere etrafında aranması gerçeğidir.

Bu arada, Yeşilderenin eskiden deri fabrikalarının olduğu yere olan bölümü halk tarafından " Sinekli " olarak adlandırılırdı. Bu ad olasılıkla, İzmirin eski dönemlerden beri başının derdi olmuş olan sivrisinekler nedeni ileverilmiştir.

1- Richard Chandler Travels in Asia Minor and Greece...

2- Francis Peter Weey.: Personal memoirs and letters. Basım tarihi:1861
3- Damascus and Palmyra. : A journey to the east. With a sketch of the state and prospects of Syria. Under Ibrahim Pasha. By Charles G Addison Of the Inner temple. In two volumes Vol 1. Philadelphia: E, L. Carey & A. Hart . 

4- Pen and pencil in Asia Minor or notes from Levant.  William Cochrane. 1888
5- The present state of Turkish empire. By Marshall Marmont. Second Edition. London. Thomas harrison .59, Pall Mall London. 1854

Osman Koçanaoğulları