Basmane-Anafartalar caddesi-Tarihsel süreçte değişiklikler

© Copyright  Copyright dosyasını okumak  için burayı tıklayınız

Aşağıda bulunan fotoğraf 1920 tarihlidir.
Üzerinde, o yıllarda ve daha sonraki yıllarda olan değişiklikler , numaralandırma yolu açıklanmaya çalışılmıştır.

Fotoğrafın numarasız hali de eklenmiştir.

AÇIKLAMALAR:

1: Basmane Çorakkapı camii mezarlığı (Bu hali ile yok. Bir kaç adet mezar taşı görülüyor )
2: Basmane hamamı odunluğu (Günümüzde yok. Yerinde yarım kalmış bir beton bina var)
3: Basmane hamamı (Halen var)
4: Han.(İsmini bilmiyoruz. Sadece kömür değil diğer malları taşıyan kervanların gecelediği yer olduğunu da biliyoruz. 1930 lu yılların sonu-1940 lı yılların başında , o yıllara göre lüks sayılabilecek döner salonu açıldığını biliyoruz. Sonra yıkılıyor. Boş alana 1960 başlarında Erhan lokantası daha sonrada lokantanın yanında boş olarak duran alana , lokantaya ek olarak Erhan pide salonu açıldı). Şu anda yok. Yerinde otopark var.
5: Burası muhtemelen bir konak. Daha sonra otele dönüştürülüyor. Kaç yılında otele döndürüldüğünü net olarak bilmiyoruz. Otel dönemini hatırlıyorum. 
6: Burası bir sabahçı kahvesi. Benden epey ileri yaşta olan aile bireylerim de burayı hep sabahçı kahvesi olarak biliyor. Şu anda , üzerinde bulunan otel binası ile birlikte yok. Yerinde otopark var.
7: Benim çocukğumun piyango bayisi Hasan Tahsin. Arap kökenli. (Şam ya da halep ). 1930 başlarında da burada. Ailenin hayatta olmayanların anlattıkları kadarı ile buralara gelişi ve burada bu iş yerini aması 1920 lerin ikinci yarısı olmalı. O yıllarda ne iş yapıyor idi tam olarak bilmiyoruz.
8: Burası  o bölgedekilerin "Kuşçu Hasan" olarak bildikleri bey' in evi ve iş yeri. Bu hali her halde 1940 lerde betonarme yapıya dönüşmüş. Ben, hayatta olan benden ileri yaşta olan bireyleri de bu betoarme binayı hatırlıyor. Halen var.
      
    7 ve 8 arasında bulunan sokak, Basmane karakolunun tam karşısına gelmektedir.

9: Tarihi Basmane fırını. Halen var
10: Faik paşamezarlığı. Burası eskiler arafından " Musalla " olarak bilinir. 1940 larda Eczacı Faik Ener parkı haline gelir. Daha sonra da bu alana " Şehit Fethi bey ortaokulu yapılır. Günümüzde bu okul, Şehit Fethi bey ilk öğretim okuludur.  Mezarlığın hamama doğru olan bölümünde, belediye pasajı yapılır. Pasajdaha sonra yıkılır. Yıkılma nedeni, binada ki çatlaklar olduğunu işitmişliğim var. Günümüzde,  yerinde günümüzde antik buluntuların olduğu kazı alanı vardır.
11: Temaşalık yokuşu. Günümüzde var. Yol başlangıcında Altınpark eczanesi bulunmaktadır.
12: Sadullah han. Çizgi ile sınırlar çizilmiş alan daha sonraları yıkılacaktır. 1924 tarihli Prost planında istimlak edilmiş olduğu görülüyor. Mal sahipleri mi yoksa dönemin yerel yönetmi tarafından mı yapıldı bilmiyoruz. İstimlak sonrası, günümüzde tem köşede lokmacı ve tatlıcı Öztat var. Bir başka yazıda Sadullah hanı da yazarım.
(a): Basmane karakolu. Halen var.
(b): Şeyh bedri efendinin konutu. (Şeyh Bedri efendi, Mısri ve bir başka söyle göre Kadiri şeyhidir ). Günümüzde yok. Yerinde, altında Şok ve galiba Migros süpermarketler olan iki adet iş hanı var.
(c): Mısri degahının misafirhanesi. Günümüzde, restore edilmiş olarak var


Osman Koçanaoğulları
İzmir
Kasım 2018

Eksik, hata ve öneriler için

oskocana@yahoo.com.tr

Basmane, Yerin altında bulunan tarih

Basmane, Yerin altında bulunan tarih

Burası, Basmane de bulunan antik yerleşim alanlarından sadece bir tanesi.

Yerleşimi Basmane 1296 sokağında bir yer. Eskilerin Evliyazade yokuşu adını verdikleri ve günümüz 1296 sokak yokuşunun bittiği yer. Çorakkapı camisi karşısından girecek olursanız, yani günümüzde bilinen otellerin sokağının sonu. Yokuşun bitiği yerde Evliyazade mesciti var.
Bu alan benim çocukluğumda yüksek duvarlar ile çevrili sokağa bakan tarafında her daim kilit altında olmayan çift kanatlı demir kapısı olan bir yer idi. Yıl 1960 başı. Arsa durumunda idi ama zemin karoları ve binanın ilk katına ait oda duvarlarının pencerelere kadar olan bölümleri duruyor idi. Kapı eşikleri de vardı. Buralarının  zemini, evimizin zemin katında ki gibi geometrik desen olan kahverengi ve mavi renkli karolar ile döşeli idi. Yine büyüklerimden duyduğum, konak yıkılmadan önce 2 katlı olduğudur. Buraya girer çıkar, top oynardık. Ben sizlere hatırımda kaldığı kadarı ile o yıllara ait bir kroki de ekleyeceğim. Eksiklikleri olabilir. Bu alan daha önceleri bir konak. Çok eski yıllarını bilen büyüklerimden biliyorum. Evliyazade ailesine ait bir konak olduğu, hatta burasının Adnan Menderes' in kayınpederine ait olduğu söylenirdi. 60 lı yılların ortalarında hurda deposu olarak kullanılmaya başlandı. Duvarlar yıkılmadı ama, eskisine göre çok daha büyük olan , hatırladığım kadarı ile de devasa sürmeli demir kapı yapıldı. Bu alan, günümüzde artık otopark. Aşağıda bulunan fotoğraf otopark inşaatının bittiği döneme ait. Atilla Özdemir bey' e at bir fotoğraf. Kullanım iznini verdi. Kendilerine teşekkür ediyorum. Fotoğrafın tarihi 2012. Artık otopark var. Çukur olarak görülen yer, antik yerleşim alanı. Günümüzde ne durumdadır bilmiyorum.

Aşağıda, burasının 2018 yılına ait uydu görüntüsü var. Google map üzerinden geri tarihlere kadar giderek bakılacak olursa bu alandaki zaman içinde oluşan değişiklikleri görmek mümkün.

Bunları neden yazım. Bu bölgeler, İzmirin geçmişini görebileceğimiz, yer altında kalmış, üzerine yeni yerleşimlerin yapılmış olduğu alanlar. Bu yeni yerleşimler yapılmaya başlandığında, bu bölgeler sadece bir tepe olmalı. O dönem inşaatlarında günümüzde olduğu gibi derin temel yapımı olmadığından, bu kalıntılar da bozulmadan altta kalabilmiş
Burası ile ilgili olarak, çocukluğumda gördüğüm ve daha sonra metro yapımı ile ortaya çıkan bazı olayları aktaracağım. Metro inşaatı yapımı sıraları, Fevzi paşa bulvarı kazılarının başladığı dönem. Klinikte oturuyorduk. Arkadaşlara " çocuklar, bu metro yapımını anıtlar kurulu durdurur " dedim. Bunun bana göre bir nedeni vardı. Küçüktüm, bu bulvar beton yola döndürülüyor idi. Günümüz İkbal İş hanının tam karşısında bulunan 1295 sokağın bulvara açıldı yer derin bir şekilde kazılmıştı. Yokuştan aşağı inen , su boruları ve künkler değiştirilip bulvar içinde ki ana borulara bağlanıyor idi. Merak bu ya. Akranlarım ile birlikte açılan o çukurun başına toplandık. Ortalıkta bir sürü mermer sütunlar ve çanak çömlek parçaları vardı. Oradan ufak kandil alanlar bile oldu. Görevliler anında bizi oradan kovaladılar. Sonrasını bilmiyorum. Korkudan bir daha gitmedim. Bu beton yapım aşamasında, dökülen betonu yüzeye yayan bir araç vardı. Etrafta bulunanlar bu aracın askeriyeye ait olduğunu söylemişlerdi. 
Klinikte metro yapımı ile ilgili söylediklerimden bir kaç ay sonra, genç bir arkadaşımız elinde bir gazete ile geldi. " Abi, o zaman bu anıtlar kurulu sözüne inanmamıştım, ama bak gerçekmiş " dedi. Gazetede , metro yapımı sırasında tarihi eserler çıktığı, metro kazısının, inceleme yapılıncaya kadar durdurulduğu yazılı idi. Cadde üzerinde yapılan modern binaların temel kazılarında acaba neler çıktı, hiç bilmiyorum.
Eski şifa hastanesi ve bitişiğinde bulunan banka binaları kaç yılında yapıldı, tam olarak bilmiyorum. Bu iki binanın olduğu alanda, 1960 lı yılların ilk yarılarında Zirai donatım mağazası vardı
Tüm hatırladıklarım bunlar. Hata var ise veya katkınız var ise lütfen yorum bölümüne yazınız.

Osman Koçanaoğulları