16, 17, 18 yüzyılda gezginlerin İzmire geliş yolları
Telif hakları vardır. Telif hakları (COPYRIGHT) dosyasını okuyunuz
Gezgin kitaplarını okuduğum günden beri aklıma, hep gezginlerin İzmir ve Ege bölgesine geliş yolları, geldikleri araçların özelliklerin ne olduğu sorusu takılır. Bu yazı 100 üzeri gezgin kitabından öğrendiklerimin bir sonucudur. Hemen şunu eklemek isterim, kitaplarda gezginlerin geliş yolları bellidir ama seyahat ettikleri araçlar ile çok fazla bilgi verilmemiştir.
16, 17, 18. yüzyıl hatta 1900 başları Osmanlı imparatorluğunun doğu bölümü yabancı gezginlerin en popüler gezi rotası olmuştur.
Gelen gezginler, laf ola beri gele kişiler değildirler. Hemen hepsi, çok iyi eğitim görmüş kişilerdir. Tarih, coğrafya, jeoloji, botanik, sağlık, arkeoloji, ekonomi, siyaset bilimi, eğitim bilimi ve misyonerlik alanında çok iyi yetişmiş kişilerdir. Buralara geliş nedenleri de söz ettiğim bu konular ile ilgilidir. Çoğu tarihi eser ticareti yapmış, bazıları olasılıkla ajanlık yapmış, bir bölümü de Hristiyanlığın yayılması için uğraşı vermişlerdir. Bu konu ile ilgili olarak daha sonra bir şeyler paylaşırım.
Okuduğum kitaplar İngilizce olduğu için, gelenlerin tamamına yakını İngiliz ve az bir bölümü Amerikalı gezginleridir.
İzmir ve Ege bölgesine;
1- Avrupa limanlarından ya da İskenderiyeden gemi ile gelmekte,
2- Tuna nehri (+) kara yolu., ya da kara yolu ile İstanbul'a vardıktan sonra
a- ya gemi ile İzmire varılmakta,
b- Ya da İstanbul'dan İzmire gemi ile ulaşılmaktadır.
Bu gelişlerde kullanılan gemiler, gezginin geldiği yıllara bağlı olarak ya yelkenli gemi ya da buharlı gemiler ile olmaktadır. Gelen gezginler, gemide nerede yatıp kalktıkları, neler yedikleri hakkında bir bilgi vermemişlerdir. Bu gezginlerin hemen tamamı paralıdır, resmi görevlidirler. Böyle olunca da geminin tipi ne olursa olsun, iyi bir ortamda yolculuk yapmışlardır ama hiç biri kaldıkları kamaralarının özelliklerini de yazmamışlardır.Çok az sayıda gezgin, daha çok güvertede yatıp kalkan kişileri anlatmış ve bunların barınma koşullarını, yediklerini anlatmışlardır. yediklerinden söz etmiştir.
Güvertelerde şanslı yolcuların köşe yerleşimleri yer bulduğunu anlatan gezginler vardır. Bu seyahatlerin, yaz mevsimlerinde yapılmış olması da çok olasıdır, gezgin kitaplarında ne bir fırtına ne de şiddetli yağmur anlatısı vardır. Güvertede olanlar, yaptıkları kaba bir çadırın altında yolculuk yapmışlar, kuru ekmek, zeytin (siyah zeytin olarak yazan bir gezgin var) ve salamura balık yedikleri yazılıdır. Tuvalet ihtiyaçlarının giderilmesi konusunda bir anlatı yoktur.
Osman Koçanaoğulları
23 Temmuz 2022
