Ege ve İzmirde de koloni kurma hayalleri. 1857
Bu yazının kaynağı Bay Nassau William Senior dur.
Nassau William Senior ( 1790-1864) kimdir ? . Kendisi çok iyi eğitim görmüş bir hukuk adamı dır. Ayni zamanda ekonomist olarak ta bilinir ve İngiliz hükumetinine onlarca yıl danışmanlık yapmış biridir (1). Bir başka deyiş ile İngiliz devletinin adamıdır. Bay Nassau' nun yolu daha sonra Levant bölgesine düşer. Bir kitapta yayınlar. Kitap 1857-1859 tarihleri arasında gezi yaptığı Türkiye ve Yunanistana ait notları içerir. Daha sonra bu notlar 1859 yılında kitap olarak basılır. Türkiyeye ve özellikle de İzmire geldiği bu yıllarda, İzmir Levanten aileleri, yabancı konsoloslar ile de tanışır, onlar ile söyleşiler yapar. İşte bu söyleşilerini de daha sonra kitap haline getirilir ve basımı yapılır. Tabii ki kitabında yazdıklarından çok daha fazlasını, danışmanlık yaptığı İngiliz Hükumetine vermiştir. Bizler sadece bu kitapta anlattıklarından haberdarız.
Şimdi gelelim konuya. Nassau 12 Kasım günü İzmir Bornova'ya Mr. J. Whittall' un antik Yunan para koleksiyonunu görmek üzere gider. Mr Whitall bilinen bir koleksiyonerdir. Hava kararınca konu para koleksiyonundan uzaklaşır ve konuşma, Mr. J Whitall ' un Küçük Asya, İzmir, Türkler, diğer etnisiteler, Osmanlı coğrafyasının durumu, neler yapılmalı konularına döner. J Whitall çok varlıklı İngiliz kökenlidir, çok etkilidir. Yani sıradan biri değildir.
Mr J Whitall, zamanla Türklerin moral, ruh ve beklentilerinin azaldığını buna karşın Hristiyanların zenginlik, cesaret ve anlama yeteneklerinin arttığını bu durumun da sonuçta medeni insan ile barbarı karşı karşıya getireceğini anlatır. Her halde, burada barbarlar bizler olmalıyız. Yazıdan anlaşılan durum bu.
Devam ederler.
J Whitall, coprafyanın analizini yapmaya başlar.
Whitall 3 adet mücadele eden etnik topluluktan söz eder. Bunlar;
1- İstanbulda patrikhaneye bağlı olan Rumlar ( söz ettiği yerel veya buralara adalardan gelmiş olan Rumlar olmalıdır. Biliyoruz ki çok sayıda adalarda yaşayan Rum İzmire yerleştirilmiştir). Whitalla göre Rumların yunan imparatorluğu dışında düşündükleri hiç bir şey yoktur. Dayanacakları ülke Rusyadır. Rusları hem esir hem barbar olarak görürler. Rumlar, Ortodoks Rusları büyük emelleri olan Yunanistan imparatorluğunu kurmak için kullanacaklarını sonra da Rusları ellerinden atma niyetinde olduklarını söyler.
2- Ermeniler. Türklerden ziyade Rumlardan çekinen sakin yaratılışlı insanlardır. Rumların Türklere göre daha baskıcı ve tahammülsüz olduklarını bilirler. Seçme hakları olsa Türk kuralları yerine batılıların kurallarını ve özellikle de Rusların kurallarına tabi olmayı isterler.
3- Hristiyanlar yani Levantenler.
Ön Asyada ve büyük olasılıkla tüm Osmanlı Levant bölgesinde Fransızlar, İngilizler ve Ruslar olmak üzere 3 devlet etkilidir.
1- Ruslar yerel Rumlar tarafından,
2- İngilizler ticaret ve zirraat sahipleri tarafından,
3- Fransızlar Latinler tarafından desteklenirler.
J Whitall, Türklerin d kendisi gibi İngilizleri destekleyeceklerinden, Fransızları kabalıkları ve küstahlıkları nedeni ile Türkler tarafından desteklemeyeceklerinden, Ruslardan da artık çekinmediklerinden çok emindir. Kırım savaşı bu durumun her halde nedeni olmelıdır. Ayrıca J Whitall, binlerce "başı bozuğun " finansını kendilerinin sağladığını söylemektedir. Yani ellerinde bir de maaşlı asker kaçakları vardır.
Bay J Whitall Hattı hümayunların zorlanmasını, kıyı Egede batılıların araziler satın almasını böylelikle de buralarda koloniler kurulması gerektiğini söyler. Bu işi de sadece koloni kurma deneyimi olan İngiliz ve Almanların yapabileceğini anlattığı gibi, Küçük Asya topraklarının Amerikadan daha da iyi olduğunu ve bu arazi satın alımının çok da ucuza geleceğini anlatır. belirtir.
Sonra yapılması gerekenin tren yolları olduğunu anlatır. Parayı biz verip bu yolları biz İngilizler yapacaksak, biz işletmeliyiz. Böylelikle mallar limana çok ucuza nakil edilir diyor. Böylelikle bu küçük Avrupalı topluluklar koloni haline gelir diyor.
Türklere, tüm bu masrafları biz yaptık, vergileri ödedik, katkıları ödedik, öyleyse bizler de kendi bölge otoritemizi kuracağız, ayrı mahkemelerimiz olacak, ayrı polis teşkilatımız olacak , yollarımız ayrı olacak (paralı yol) ve kendimize ait vergi sistemi kuracağımızı söylemeliyiz. diyor. Rusların Rumların ve Fransızların bu tren yollarını İngiltereye yaptırtmamak için her türlü kirli oyunu oynayabileceklerini de söyler. Bu engellemenin en etkili yolunun çok iyi yetişmiş , Osmanlı üzerinde etkili olabilecek konsoloslar yolu ile olacağını da belirtir.
Buraya kadar olan bölüm, kitaptan alınma.
sonra ne olur.
Kitapta sonrası yok. Ortada bizim bildiklerimiz ve tarihi süreç var.
Osmanlı savaşır, can kaybeder, toprak kaybeder. Balkan savaşları olur, göçler başlar. Yeteneksiz yöneticiler " acaba " diyerek Almanların peşinden 1. Dünya savaşına irer.
Yerel Rumlar ve Yunanistanda oturan Yunanlılar acaba o sıralar ne yapıyorlar. Bilmiyoruz. Ama her halde hala Rusların peşindedirler.
Bu sırada Bolşevik ihtilali 1917 de patlar. Artık Eski Çarlık Rusyası yoktur. Rumlara Rusyadan bir yardım gelemez. Geriye savaşın galipleri Fransa , İngiltere ve İtalya kalmıştır. Fransa ve İtalya bu yunan imparatorluğu hayalinin peşine takılmazlar. Ne askeri ne de ekonomik güçleri vardır. iyi de ortada olan Rum-yunanlılar ne olacaktır. Blki de Ermeniler ne olacaktır. Sonuç, Yunanlılar İngilizler yaslanır, İngilizlere de bunları kullanılır.
Günümüzde de Yunanistan Fransanın ve Amerikanın Taşeronu olma yolunda. Akıllanmamışlar. Belli
Kaynak
