Usta-Çırak eğitimi. İzmir. 1832
Gezginlerin Osmanlı coğrafyasını ve özellikle de Ege ve İzmir yaşantısını anlattıkları kitaplarını okurken çok ilginç bilgiler ile de karşılaşıyorum. Bunlardan bir tanesi de İzmir'de olan bir Rum kız okulunda uygulanan eğitim sistemi. Konuyu araştırınca da bu sistemin çok farklı yerlerde, çok farklı isimler ile uygulandığını da görüyoruz. Milattan önce dahi benzer yöntemler kullanılmakta. Farklı isimler altında uygulanmış ancak en bilinenleri "Monitoryal sistem ve "Lancasterian System".
İzmirde de söz ettiğim Rum kız okulunda bu sistem uygulanmakta. Yıl 1832. Başka okullarda da uygulanıp uygulanmadığını bilmiyoruz. Kitapta sadece bu okuldan söz ediyor (Bu okul ile ilgili bilgileri daha sonra Cumhuriyet öncesi İzmir de eğitim adlı bir dosyada toplayıp yayınlayacağım)
Aslında bu sistem bir misyonerlik projesidir. Kurucuları ve uygulayıcıları da "misyoner " dir. İzmirde de bu işi Mr. Brewer (Amerikalıdır) yönetmektedir (3).
Sistemin temeli, bilgili öğrencilerin, bilgisiz öğrencileri eğitmesi üzerine kurulu. Öğretmenler bu işin başlangıcında, gelen çocukları hem eğitmek hem de eğitimci yapmaya çalışırken varlar. Öğretmenler bu arada, bu eğitimi yaparken danışman durumundalar da. Burada Öğretmeni "USTA", öğretici çocuğu "KALFA", okula başlayan çocuğu da "ÇIRAK " olarak görebiliriz. Bu sistem, Osmanlı da askeri okullarda bile kullanılmış (1)
Nereden nereye, yüzyıllardır , hemen dünyanın her yerinde uygulanan, bizim toplumuzda da belki binlerce yıldır uygulanan bu sistem, Amerikalı Misyonerler nedeni ile bir isim almış. Eğitim sisteminin Anglo-Saksonlar tarafından adlandırması ve geliştirmesinin tek nedeni, sömürge ülkelerinde bulunan, kendi vatandaşlarının çocuklarının eğitimi de dahil genel bir eğitim seferberliğinin yapılması. Öyle yazmışlar. Tabii bu arada, eğittikleri o çocuklarda, eğitim kurum yöneticilerine minnetar olacaktır.
Bizde biraz yatılı okullarda olan etütlere de benzemektedir.
1- İAyşe AKSU. İngiltere - Amerika - Osmanlı Hattında Lancaster Öğretim Sistemi. Dergi Park. Yıl 2008, Cilt 6, Sayı 16, 29 - 67, 01.12.2008
https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29184/312500
2- Monitorial System. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Monitorial_System
3- E. Wines. Two years and a halh in navy. Volume II. 1832
Osman Koçanaoğulları
4 Eylül 2022.
