Basmahane mi yoksa Basmane mi ?

Telif hakları vardır. COPYRIGHT dosyasını okuyunuz.......

"Basmahane" sözcüğünün bir anlamı var, Basma işlemi yapılan yer anlamında. Dilimizde yer etmiş bir sözcük.

"H" ünsüzü kolay yutulan bir ses olduğu için "hane" sözcüğünde de yutulmuş ve sonuçta da "Basmahane", olmuş size "Basmane". Postahane-postane., eczahane-eczane benzer diğer örnekler. Ancak, Basmahane bir özel isim, değiştirilmemiş olması gereklidir diye düşünürüm.

Basmahane doğumluyum. Kendi neslimin de en küçüğüyüm. Benden öncekilerin nüfus cüzdanlarında, ben dahil "Basmahane " yazar. Belli ki birileri, söylenişi de daha kolay olduğu için "Basmane " demeyi uygulamaya sokmuş. Resmi evraklarda da böyle oldu bilmiyorum.

Konum bu değil.

Konum bu semtin adının nereden geldiğidir.

Önce bu "basma" sözcüğü üzerinde duracağım.

İzmirde kurulmuş olan en eski sanayi kuruluşu, kadınların başlarına giydikleri ya da taktıkları çemberleri, yazmaları imal eden Basma hane dir. Bu fabrikanın ismi daha sonra orada olan yerleşim alanının ismi olacaktır., yani Basmahane. Bu fabrika İzmirli bir Ermeni tarafından 1740 yılında kurulmuştur. (Fotoğraf 1). Fabrikanın açılması için verilen izin-ferman)) Dönem Sultan Selim dönemidir. (1)

Çember, yazma, tülbent nedir ?. Bunlar kadınlarımızın geleneksel baş örtüleridir. Sadece basit bir kumaş (tülbent bezi gibi) olabileceği gibi, üzerine desen basılmış, hatta çevresi oya işi tabir edilen el işi ile süslenmiş kumaş parçası da olabilir (Fotoğraf 2).

Graves planında (Plan 1) ve 1954-1856 Storari planında (Plan 2) bu fabrika yani Basma hane ( basma işlemi yapılan yer) görülmektedir. 1876 yılında Lamec-Saad planında (Plan 3) bu alanda artık basmahane yoktur. Onun yerini Basmane garı almıştır. Günümüz Basmane garı,eskinin "Basmahane" si olan yerde bulunmakta idi.

1854 Storari İzmir planı çiziminde Basmahane olarak yazılan notun karşısında "stamperia di tele " olarak İtalyanca bir cümle var. Türkçe tercümesi "kanvas baskı". Fabrikanın açılışının üzerinden 100 yıl geçmiş ama planda bu yazı var. Burada bir basım işlemi yapılıyor. Kumaş dokumasından söz edilmemiş. Burada sözü edilen fabrikada, sadece baskı işlemi mi yapılıyor veya ayni zamanda kumaş da dokunuyor mu idi tam olarak bilmiyoruz. O yıllarda kumaş üzerine baskı ya ağaç ya da taşa oyulan desenler yolu ile yapılırdı (Fotoğraf 3).