Agora - İzmir. Bölüm 1
Telif hakları vardır. Telif hakları (COPYRIGHT) dosyasını okuyunuz
Mezarlıkbaşından Eşrefpaşa caddesine doğru çıkışta caddeye bakan bir yapı görülmektedir. Halen restorasyonu devam eden bir yer. Hemen arkasında, Bizans döneminden kalma bir hamam olduğu biliniyor. (Fotoğraf 1).
Bu yapının üzerinde düşünmek gerekiyor. Yapıda, açık olan ve işlevsel olduğu bir kapı bulunmakta (b). Ayrıca i daha sonra kapatılmış olan büyük bir kapının izleri görülmekte.
Bu kapı bir kaide üzerinde duruyor. Yüksek olan bir kaide. Bu kaide belki de bir rıhtım.
Yapı ilginç; kullanılan malzemeler farklı. Bir kısmı mermer (beyaz renkli), bir kısmı kahverengi olarak görülen başka bir taş malzeme. Beyaz renkli taş malzeme, büyük olasılıkla bu yapının ilk yapıldığı döneme ait. Daha sonra büyük olasılıkla bir deprem sonucu, bu yapı ciddi hasar görüyor ve hasarlı bölümler kahve renkli taş bloklar ile destekleniyor, bazı bölümlerde başka malzemeler ile kapatılıyor ve bu tamirat ya da yeniden yapım sırasında kapının arkasına farklı yapı ve ilave yapılar ekleniyor. Hamam da bunlardan biri olabilir. (b) kapısı da, ilk yapılan döneme ait olmasa gerek, kullanılan malzemeler ilk kullanılan beyaz renkli taş malzemeye benzemiyor.
Bu yapıda bir başka özellik, beyaz renkli taşlarda bulunan işaretler var. Bu işaretler bir harf mi yoksa başka neden ile oluşmuş işaretler mi ?. Harf olarak tanımlayabileceğimiz işaretler " V " ve ters " V " şeklinde olanlar. Bunlara harf demek çok zor. Bunların dışında çizgi şeklinde olanlar da var.
Antik dönemlerde taşlar üzerine işaret konulması ya da harf yazılması özellikle Ege bölgesinde görülebilen bir durum. Bir çok neden ile harf işareti konulabiliyor. Agorada gördüğümüz bu işaretler bir harf şeklinde değil. O zaman bunların bir anlamı olmalı.
Richard Pococke, İzmirde gördüğü bir antik dönem yapısında olan taşlar üzerinde bazı düz çizgilerin ve " V " har fine benzer işaretlerin olduğunu belirtmiştir (2). Yazara göre, "V" harfi Roma imparatoru Vesapsianus'u veya taşların bir birleri ile nasıl dizileceğini göstermektedir.
Taşlara,
1- Taşların çıkarıldığı taş ocağının sahibinin,
2- İnşaatı yapan kişinin.,
3- İnşaatı üstlenen taşeronun isminin baş harfleri de yazılmaktadır (1)
4- Bu harflerin taşa oyulmasının bir başka nedeni de, taşların inşaat ta nerelere yerleştirileceğini , yani taşların dizilim sıralarını belirlenmesini sağladığı bilinmektedir (1)
İzmir agorasında taşlar üzerinde olan işaretler hem "V", hem ters "V" hemde sadece çizgi olarak görülmekte ve bir düzen içinde yerleşim göstermemektedir. Bu işaretlere bir anlamak ne kadar doğru olur bilemiyorum.
Bu arada, Belli ki, burada bulunan taşların bir kısmı yıkılan bir başka yerden buraya kullanılmak üzere getirilmiş. Taşların farklı yapıları da bunu göstermektedir.
1- Richard Pococke. A description of the east and sone orher countries. Vol II, Part II. 1745
2- İsmet Emre Usta., İbrahim Alpaslan.: March 2017. Conference: IV. Uluslararası Taş Kongresi Batı Anadolu’daki Antik Yapılarda Taş ve Taşçı İzleri Stone and Stonemasons Marks in Ancient Buildings of Western Anatolia.
Osman Koçanaoğulları
Ekim 29 2021 İzmir
