Kemeraltının ahşap tentelikleri
Telif hakları vardır. Telif hakları (COPYRIGHT) dosyasını okuyunuz
1800 başlarında ve daha sonraki yıllarda İzmir'e gelen gezginler, Kemeraltı iş yerlerinin kubbeli yapılar olduğunu, sokakların tenteler ile örtülü olduğundan söz eder. Söz ettikleri kumaş tentelerdir.
Burada yazılı olan görüş, bana aittir. Bu konu ile ilgili bir yazı da bulamadım.
1905 Goad planlarından, Kemeraltı bölgesinin bir bölümü görülmektedir. (Plan 2) .Bu plan parçasında sarı renkli olarak gösterilen sokaklar " abritee en bois " olarak gösterilmiştir.. Bu yapıların dükkanların önlerinde olan sundurmalar ile bir ilişkisi yoktur. Goad planında ağaç sundurmalarda binaların çevrelerinde ince bant olarak görülmektedir. (plan 3). Kentin Frenk bölgesinde bazı iş yerlerinin sundurmaları hem ağaç hem de metal olarak da belirtilmiştir.
Yukarıda olan çizim, 899 numaralı sokaktan Hisar camisine doğru bir bakışı göstermektedir.
Bu çizimde ahşap bir yapı görülmektedir. Bu yapı belki de tentelerin gerileceği tente ayaklarından geriye kalmış bir bölümüdür. Bir olasılıkla da bu yapı bir kutlama takından geriye kalandır. Ne olursa olsun, bu veya buna benzer yapıların söz ettiğim sokaklarda olduğu bir gerçektir.
1905 Goad ve 1913 Bon İzmir planları, sigorta şirketleri tarafından çizdirilmiştir. Bunun nedeni İzmir kentinin geçmişinde hep var olan büyük yangınlardır. Sigorta şirketleri bu planlar ile hem sigorta şirketlerine hizmet sunmuşlar hem de 1912 Bon planı ile yangına karşı gerekli olan su çeşmelerini göstermişlerdir. Goad planında, sarı renkli olarak gösterile yapılar yangına duyarlı olan yapılardır. Goad planında söz ettiğim yapıların olduğu soka veya caddelerde bu yapının olduğu yerlerde olan binalar " pembe " renkli olarak gösterilmiştir. Bu renk kagir bina yapısını belirtmektedir.
Bu tenteler için yapılmış olan bu ağaç yapılar sokak ya da cadde üzerinde birbirlerine (Çizim 1)
Bu tentelerin amacı, yazın güneşinden belki birikecek yağmur sularının drenajı mümkün olamayacağı için kış aylarında kullanılmıyorlardı ama yaz aylarında güneşin etkisinden kurtulmak için kullanılıyorlardı. kışın yağmurundan korunmak için; 1- Üstlerine bez tenteler takılıyordu,
2- Ya da bu ahşap yapıların üstlerine, hemen bu yapıların yerleştiği yerde zeminde yetiştirilen sarmaşık sarılıyordu.
Bu ağaç yapıların 1905 planında yer almasının nedeni, bu yapıların yangında kolaylıkla tutuşabilmesi ve bir yerde başlayan yangının karşı tarafa atlamasına yol açması olmalı.
Bu iki amaç dışında bir başka amaç olamaz diye düşünüyorum. Günümüze ulaşamayan bu yapılar günümüz Kemeraltı bölgesinin bir çok sokak ve caddesinde 1900 başlarında bulunmakta idi. Günümüze ulaşan bir örneği yok.
Osman Koçanaoğulları
2021, Ocak 17. 2022
