İzmir Gaziler caddesi gelişimi.

Telif hakları vardır. Telif hakları (COPYRIGHT) dosyasını okuyunuz 

Üzerinden defalarca geçtiğimiz  Kemer köprüsü ve Gaziler caddesi.
Kemer köprüsü ya da batılı gezginlerin  Kervan köprüsü olarak adlandırdığı bu köprü yaklaşık 2000 yıllıktır. O zamandan beri, İzmir ve İç Egeyi birbirine bağlayan bir köprüdür. 
Köprünün her iki tarafında olan yol, 1800 tarihli İzmir planlarında " Kemer caddesi " olarak tanımlanmaktadır. 
Köprünün tarihini yaklaşık olarak ta olsa biliyoruz. Kemer köprüsü ya da batılı gezginlerin  Kervan köprüsü olarak adlandırdığı bu köprü yaklaşık 2000 yıllıktır. O zamandan beri, İzmir ve İç Egeyi birbirine bağlayan bir köprüdür.  .  
Köprünün her iki tarafında olan yol, köprü var olduğu zamandan beri var olan bir yol. Köprü ile bağlantılı bu yolun tarihine biraz bakalım.  Antik dönemde, günümüz Altınpark civarında kale surlarının olduğu biliniyor. Muhtemelen de burada kaleden çıkışın olduğu Magnesia ya da Sardes kapısı var.  Altınpark üzerinden bu köprüye ulaşılmış olmalı.  Altınparktan başlayan bu yol, bugünde var olan Karakapı üzerinden  ya da bugün var olan günümüz  Gaziler caddesine bağlantılı bir yol ile Kemer köprüsüne ulaşılıyordu. 
Elimizde bu yol ve köprüyü gösteren planlar bulunmakta. En eskisi 1760 tarihli İzmir planı. Bu planda hem kervan köprüsü hem de kervan köprüsünün bağlandığı yol görülmektedir.
Daha sonra 1836 tarihli planda da bu durum görülmektedir.  Bu tarihten sonra çizilen planlarda bu yol ve köprü ayni şekilde görülmektedir. Tek farkları, yol etrafında olan boş alanların zamanla konutlar ile dolması ve Basmane de bir zamanlar basma fabrikası olan yere Basmane garının yapılmış olmasıdır. 
1913 Bon ve 1925 tarihli Prost planında, bu yol işaretlenmiştir.
Tüm söz edilen planlar eşliğinde, yolun gelişimi ve Günümüz Gaziler caddesi olması da dahil geçirdiği evreler  yazılmıştır. 
Gazi caddesinin bu güne gelmesi uzun  bir süreç.
Şehir planları üzerinde  görülebilen her yer işaretlenmiştir. Yazının amacı bir tarihsel süreci gözler önüne sermektir.

İlk plan 1760 tarihlidir (Plan 1). Burada, günümüz Gaziler caddesine dönüşecek yol, bu yola bağlı diğer yollar ve Kemer köprüsü görülmektedir. Henüz yol kenarı ve çevresi  yerleşim alanı değildir. Bu plan, gezginlerin notlarından yararlanarak sonradan çizilmiş bir plandır. Planı çizen kişinin İzmire geldiğine ait bir kayıt yoktur.

1836 planında Basmane de var olan ve daha sonra Basmane garının yapılacağı alanda Basma fabrikası görülmektedir.  Kemer köprüsüne açılan yolun, yani günümüz Gaziler caddesinin  etrafında artık yerleşimler vardır.

1856 Storari planında, yol etrafında tek tük yerleşim yerleri vardır. Geri kalan arazi halen boştur. Henüz Basmane gar yapılmamıştır.

1876 Lamec-Saad planında, Basmane garı görülmekte, yol etrafında da yerleşimlerin arttığı görülmektedir.

1913 Bon planında, yolun her iki tarafı, Kemer köprüsüne kadar yerleşim ile doludur.

1925  tarihli olan ve 1922 İzmir yangınının sınırlarını gösteren planda da tüm çevrenin binalar ile dolu olmakta görmekteyiz.
Burada, en önemli nokta günümüz Gaziler caddesinin geçirdiği tarihsel süreçtir.  1760 tarihinden başlayarak Basmane' yi Kemer köprüsüne ulaşan yol günümüz Gaziler  caddesinden farklı bir yol izlemektedir.  Bu yol kapılara kadar olan bölüm hariç tutulacak olur ise, Kapılar Kemer köprüsü arası değişikliğe uğramıştır. Eskiden var olan yol, günümüzde geride kalmıştır, bu yol günümüzde 1250 sokak tır.  Kapılar-Kemer köprüsü arasında bulunan evlerin bulunduğu bölüm istimlaklar sonucu günümüz Gaziler caddesini oluşturmuştur. Bu istimlakin tarihini net olarak bilmiyorum. Ancak 1925 yılında henüz istimlak olmadığını biliyoruz. Yakınlarımdan bildiğim kadarı ile de 1930 başlarında olmalı. 

Osman Koçanaoğulları